Podstawowe funkcje wątroby określa się wykonując tzw próby wątrobowe. Jest to badanie krwi pod kątem występowania w niej enzymów, które pochodzą z uszkodzonego organu. Kiedy wskaźniki mogą świadczyć o pogarszającym się stanie zdrowia? Jak prawidłowo odczytywać wyniki badań? Sprawdź, o czym świadczy podwyższona aktywność enzymów.
Artykuł powstał z udziałem Marcina Inglota z Centrum Elastografiil we Wrocławiu
Czym są próby wątrobowe?
Próby wątrobowe to badania polegające na ocenie pracy wątroby. Od pacjenta pobiera się próbkę krwi, w której następnie oznacza się poziom enzymów, które w wyniku uszkodzenia komórek wątroby przedostają się do krwioobiegu.
Enzymy wątrobowe
Oznacza się na następujące enzymy:
- aminotransferaza asparaginowa (AspAT, AST)
- aminotransferaza alaninowa (ALAT, ALT)
- γ-glutamylotransferaza (GGTP)
- lifosfataza zasadowa (ALP)
- dehydrogenaza mleczanowa (LDH)
Nie tylko chora wątroba
Warto zauważyć, że wyżej wymienione enzym nie występują tylko w wątrobie. Mogą one pochodzić z mięśni szkieletowych, serca, nerek, kości lub mózgu. Uszkodzenie, któregokolwiek z tych narządów wywołuje wzrost enzymów wątrobowych we krwi. Z tego powodu wyniki badań należy brać pod uwagę wraz z całościowym obrazem klinicznym pacjenta.
Nie zawsze podwyższone wyniki prób wątrobowych świadczą o chorobie wątroby.
Przyczyny podwyższonej aktywności enzymów
Najczęściej przyczyną podwyższonej aktywności enzymów wątrobowych jest:
- alkoholowe uszkodzenie wątroby
- wirusowe zapalenie wątroby typu C – infekcja HCV
- wirusowe zapalenie wątroby typu B – infekcja HBV
- toksyczne uszkodzenie wątroby
- stłuszczenie wątroby
Kiedy należy zgłosić się na badania?
Badania zlecane są przez lekarza, w przypadku gdy pacjent:
- odczuwa ogólne osłabienie, ciągle jest zmęczony, stracił apetyt, masa jego działa spadła oraz odczuwa bolesne skurcze mięśni
- ma wzdęcia, nudności, często się mu odbija, wymiotuje, ma częste biegunki, odbarwiony stolec lub stolec o zmienionej konsystencji
- odczuwa ból w prawej okolicy pod żebrami
- utracił owłosienie pod pachami i owłosienie łonowe
- ma zażółconą skórę lub białka oczu
- skarży się na świąd skóry
- cierpi na alkoholizm, marskość wątroby, żółtaczkę
- uległ zatruciu
Badanie może być uzasadnione impotencją lub ginekomastią (powiększeniem się gruczołów piersiowych) u mężczyzn oraz przy zaburzeniach miesiączkowania (w tym utraty miesiączki), bezpłodności, wybroczynach skórnych i częstego krwawienia z nosa i dziąseł u kobiet
Jak przygotować się do badań
Enzymy oznaczane są z krwi żylnej, pobieranej na zgięciu łokcia. Pobranie powinno być wykonane na czczo. Oznacza to, że przez 12 godzin od zabiegu nie powinno się spożywac pokarmów.
Aby wyniki dały wynik najbliższy prawdzie tydzień przed badaniem, należy zrezygnować z diety ciężkostrawnej i picia alkoholu. Najlepiej zrezygnować również z kawy, czekolady oraz wysiłku fizycznego, gdyż i one mogą zafałszować wyniki.
W nagłych wypadkach, gdy wykonanie prób wątrobowych jest pilne, pobrania dokonuje się niezależnie od diety.
O czym mogą świadczyć nieprawidłowy rezultat prób wątrobowych?
ALAT – aminotransferaza alaninowa i AspAT – aminotransferaza asparaginowa
Wyniki prawidłowe dla enzymów ALAT i AspAT to < 40 IU/l (międzynarodowych jednostek na litr)
Pięciokrotny wzrost aktywności (umiarkowany wzrost) może wskazywać na:
- przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby B i C,
- stłuszczenie wątroby,
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
- alkoholowe choroby wątroby.
Piętnastokrotne zwiększenie aktywności (bardzo duży wzrost) może wskazywać na:
- ostre wirusowe zapalenie wątroby A-E,
- uszkodzenie przez leki lub toksyny,
- ostre niedokrwienie wątroby.
GGTP – γ-glutamylotransferaza
Wynik prawidłowy dla GGTP < 40 IU/l
Podwyższenie tego enzymu może wskazywać na:
- cholestazę
- uszkodzenie komórek wątroby
- nadużywanie alkoholu
- nowotwory wątroby
ALP – Fosfataza zasadowa
Wynik prawidłowy dla ALP to < 270 IU/l
Zwiększenie aktywności enzymu może świadczyć o:
- ostrych, przewlekłych chorobach dróg żółciowych przebiegających z cholestazą (zastój żółci)
- marskości wątroby
- zapaleniu wątroby
LDH – dehydrogenaza mleczanowa
Wynik prawidłowy dla LDH to < 480 IU/l
Wystąpienie tego enzymu we krwi spowodowane jest ostrym uszkodzeniem mięśnia sercowego, krwinek czerwonych, nerek oraz mięśni szkieletowych, wątroby oraz płuc. Aktywność LDH wzrasta także w niedokrwistościach hemolitycznych, niedokrwistościach spowodowanych niedoborem witaminy B2 lub kwasu foliowego.
Podwyższone wyniki dehydrogenazy mleczanowej może świadczyć o:
- zapaleniu wątroby
- chorobie dróg żółciowych
- zapaleniu mięśnia sercowego
Bilirubina
Wynik prawidłowy bilirubiny całkowitej (sprzężonej i niesprzężonej) to 0,3 – 1,2 mg/dl.
Bilirubina jest pomarańczowo-czerwonym barwnikiem żółciowym, który powstaje głównie z rozpadu krwinek oraz enzymów wątrobowych. Wyróżnia się bilirubinę niesprzężoną (postać rozpuszczalna w wodzie) i sprzężoną (postać nierozpuszczalna w wodzie). Wzrost stężenia bilirubiny we krwi może być związany z:
- wirusowym zapaleniem wątroby
- stwardniejącym zapaleniem dróg żółciowych
- żółtaczką poalkoholową
- pierwotnym rakiem wątroby
- marskością wątroby
Nieprawidłowe wyniki? Lekarz skieruje cię na specjalistyczne badania
Należy pamiętać, że nieprawidłowe wyniki prób wątrobowych nie stanowią kompletnej diagnozy. Lekarz kieruje wtedy na specjalistyczne badania wątroby wliczając w to USG, fibroscan i biopsję. Rozbudowywana jest również diagnostyka wirusologiczna, oceniająca obecność przeciwciał, antygenów oraz materiału genetycznego drobnoustrojów.
